Een uitnodiging voor een prachtige toekomst
Het gemak waarmee je kunt reizen, het overzicht, de oriëntatie en de ambiance bepalen voor een groot deel de ervaring van de reis en de kwaliteit van het openbaar vervoer. Vele opdrachtgevers, disciplines, projecten en programma’s werken dagelijks in nauw overleg samen, en stellen in hun werk de reiziger centraal. Dat kun je je als ‘argeloze’ reiziger amper voorstellen, het is ook niet de bedoeling dat je dat merkt of ziet. De reisomgeving hoort ‘als vanzelfsprekend’ te zijn en de enorme kwaliteitsslag die de afgelopen jaren op heel veel schaalniveaus is ingezet, zal moeten voelen als welkom en . Maar de samenwerking om dat tot stand te brengen is niet zo vanzelfsprekend; dat vraagt iedere keer opnieuw om aandacht, scherpte en positieve energie. Een kwaliteitsslag maken gaat niet vanzelf.
Samen
Integrale kwaliteit is vrijwel altijd het resultaat van goede en inspirerende samenwerking tussen alle betrokken partners en partijen, en vaak speelt het ruimtelijk ontwerp een belangrijke (ver)bindende rol; niet autonoom maar optimaal toegepast op de opgave. Integrale kwaliteit is een optelsom van duurzame gebruiks- en belevingskwaliteit waarbij architectuur en vormgeving maximaal worden ingezet –niet als doel maar als middel- om een belangrijke maatschappelijke bijdrage te kunnen leveren.
Het Spoorbeeld is de afgelopen jaren een goede basis gebleken voor de samenwerking in opgaven op en rond station en spoor. Op basis van het Spoorbeeld werd met vervoerders, NS-Stations en ProRail, gezamenlijk nieuw beleid gemaakt. De individuele visies werden op basis van Spoorbeeld opgesteld en vormden daardoor een consistent geheel. In heel veel projecten -bekend en onbekend, groot en klein, op allerlei schaal- en abstractieniveaus- leidt de samenwerking en een gezamenlijke visie –merkbaar en voelbaar- tot een overtuigend geheel. Kirsten Hannema schreef voor Bureau Spoorbouwmeester een aantal Spoorbeeldverhalen over samenwerken, verbinden en werken aan gezamenlijke integrale kwaliteit.
In het publieke domein
De spoorsector heeft een rijke traditie in de samenwerking met gemeenten, regio’s en provincies. Niet alleen over verkeer- en vervoersvraagstukken maar ook over de betekenis van het station in de stad. Gezamenlijke ruimtelijke ambities vormen de basis van de ontwikkeling van het stationsgebied; door de vernieuwde aandacht voor het publieke domein en de groei in het openbaar vervoer, krijgt het station de laatste jaren weer een centrale rol in, en vooral ook voor de stad. Naast reizen staat ook verblijven centraal.
De ruimtelijke ambities zoals verwoord in het Spoorbeeld blijken ook aansprekend te zijn voor
en vervoerders waar op en rond stations en spoor mee wordt samengewerkt. Ook waar de verantwoordelijkheid voor opdrachten ligt bij decentrale overheden als provincies en gemeenten, wordt steeds vaker geput uit de jarenlange ervaring van de spoorsector, en lijkt Spoorbeeld een bruikbaar instrument om gezamenlijke ambities te formuleren en samen te werken.
In de mooie opgaven in het publieke domein, zijn wij het aan onszelf verplicht om de scherpte te behouden. Niet alleen met het oog op ruimtelijke kwaliteit en het reisplezier, maar ook omdat het slim verbinden van projecten en programma’s gewoonweg winst oplevert, zowel in het proces als financieel en in het plezier om samen te werken aan relevante en mooie opgaven. Het zijn de gezamenlijke investeringen in de vele grote en kleine projecten en programma’s die zorgen voor de integrale kwaliteit van het unieke spoornetwerk dat ons land rijk is. We willen betrokkenen stimuleren om tot integrale oplossingen te komen op station en spoor en in de omgeving daarvan: helder en adequaat en toekomstvast en daarmee dus
.
Duurzame transformatie
De opgave voor de spoorsector verandert: van grootse projecten als Nieuwe Sleutelprojecten en de enorme ver-/nieuwbouwprojecten als station Delft verschuift de focus nu naar middelgrote en kleinere stations. En ofschoon de komende jaren ook grote projecten als Amsterdam Centraal en Schiphol op de agenda staan, en de ontwikkeling en bouw van Amsterdam Zuid een project is dat zijn weerga niet kent, wil Bureau Spoorbouwmeester vooral aandacht vragen om de kwaliteitsslag van de afgelopen jaren te verzilveren door de nieuwe opgaven met hetzelfde elan aan te pakken en –bewust van wat we nu bereikt hebben- de net opgeleverde projecten met zorg actueel te houden.
Opgaven verschuiven soms ook meer richting stad en omgeving. Neem nu bijvoorbeeld de bewegwijzering van fietsparkeerplekken in de stad, en de verwijzing naar stallingen op het station. Deze systemen worden steeds vaker op elkaar afgestemd en zo ontstaat een overkoepelend idee dat voor de reiziger –van deur tot deur- helder en eenduidig is.
Toekomstgericht
We hechten veel waarde aan duurzame mobiliteit, de ‘groene’ combi van fiets en trein behoort nu al tot de belangrijkste thema’s. Het enorme succes van dit duo maakt ‘de fiets’ ook de komende jaren een belangrijke opgave is; niet alleen getalsmatig maar vooral ook kwalitatief. Fietsenstallingen moeten een volwaardiger onderdeel worden van het station waar je op hoogwaardige manier je fiets kunt plaatsen en bovendien mogen de grote hoeveelheid fietsen in de omgeving van het station, de bereikbaarheid van het station en de stad niet in de weg staan.
Reizen en vervoer per spoor is eigenlijk al heel erg , toch zal er in de komende jaren fors geïnvesteerd worden in duurzame infrastructuur en nieuwe vormen van energie. Deze energietransitie is een van de belangrijkste ruimtelijke opgaven van de komende jaren. Bureau Spoorbouwmeester houdt een pleidooi voor het ontwikkelen van ruimtelijk beleid hiervoor; structureel en niet hap snap of voor de bühne. Onder de titel ‘Zonnepark Betuweroute’ hebben we een idee geopperd om dit gezamenlijk –met spoorpartijen, provincies en Rijkswaterstaat- op te pakken, per slot van rekening moet er naar aanleiding van het VN Klimaatakkoord een hoop gebeuren maar willen we voorkomen dat het Nederlandse (spoor-)landschap verrommelt.
Een uitnodiging
Ik ben trots op de manier waar op we, op en rond sporen en stations, samenwerken aan de publieke opgaven. Gebaseerd op de rijke Nederlandse vormgevingstraditie en geïnspireerd door veranderende opgaven en actuele zienswijzen, blijft Bureau Spoorbouwmeester op zoek naar manieren om in deze ‘traditioneel continu veranderende’ (spoor)wereld de integrale kwaliteit en maatschappelijke waarden hoog op de agenda te houden. De integrale kwaliteit die we met elkaar nastreven is niet vanzelfsprekend en komt niet vanzelf. Ik nodig u -bestuurders, beleidmakers, opdrachtgevers, ontwerpers, ontwikkelaars, eigenaren en beheerders- uit, om met ons en met elkaar op zoek te gaan naar kansen en mogelijkheden om samen te bouwen aan een prachtige toekomst.
Bert Dirrix
Spoorbouwmeester.