Station Valkenburg is onderdeel van . Op basis van de afspraken tussen NS en ProRail is op dit station een cultuurhistorische van toepassing. Lees onderstaand de algemene omschrijving van het station uit de publikatie van 2008.
Valkenburg is het oudste station van Nederland dat nog als zodanig functioneert. Het is bovendien een bijzonder exemplaar, omdat het is gebouwd door een buitenlandse firma: de NV Aken-Maastrichtse Spoorwegmaatschappij. De concessie die de maatschappij in 1845 kreeg voor de spoorlijn Aken-Maastricht was gecombineerd met een concessie voor de exploitatie van de Domaniale Mijn bij Kerkrade. Er werd namelijk van uitgegaan dat de spoorlijn alleen niet rendabel zou zijn. Acht jaar later, in 1853, reed de eerste internationale trein naar Nederland. De lijn bleek inderdaad onrendabel en werd in 1898 door de Staatsspoorwegen overgenomen. De AM behield de rechten op de mijn en veranderde haar naam in Domaniale Steenkolenmijnen.
Valkenburg kreeg een soort kasteeltje als station. Aanvankelijk bestond station Valkenburg uit een compact hoofdgebouw met aan weerszijden vrijstaande eindgebouwen. Het geheel werd op - getrokken uit mergelblokken, die in de omgeving waren gewonnen. In 1889 werd het station vergroot door de eindgebouwen in het volume te betrekken en een kap toe te voegen. Zo ontstond de gebruikelijke stationsopzet van een langwerpig gebouw langs het spoor, waarvan het centrale gedeelte is verhoogd en naar voren steekt. De vormgeving uit de eerste fase bleef behouden en werd doorgezet in de uitbreiding. Het uiterlijk van een ‘exotisch’ kasteel bleef bestaan, maar diende voortaan als smaakmaker van een verder doorsnee stationsgebouw.
Het station heeft een rijke architectonische detaillering van spitsboogvensters, torentjes, balustrades, borstweringen en andere elementen die aan middeleeuwse kastelen refereren. Aan de decoraties is de geschiedenis van het station en de spoorlijn af te lezen: de ster uit het stadswapen van Maastricht, de adelaar uit het stadswapen van Aken, een gevleugeld wiel als representant van de spoorwegen.
Het station functioneert nog steeds voor reizigers, maar is ook een halte aan de spoorlijn van de museale stoomtrein. Helemaal uniek is station Valkenburg niet, een kopie in miniatuurvorm staat in Madurodam.