Waardestellingen, een schat aan informatie

Na zorgvuldig en intensief onderzoek -een traject van bijna tien jaar- zijn alle stations uit

Een verzameling van vijftig stations die een representatief beeld geeft van het gebouwenbezit van de Nederlandse Spoorwegen en ProRail. Het gaat om bijzondere gebouwen, stuk voor stuk met architectonisch unieke kenmerken, die de moeite waard zijn om te behouden. De uitraling van en aandacht voor De Collectie straalt ook af op alle andere Nederlandse stations, niet onderdeel van deze verzameling van vijftig

nu voorzien van een

Een cultuurhistorisch onderzoek en waardestelling maakt de cultuurhistorische betekenis van een station en zijn omgeving inzichtelijk. Het dient voor de spoorse partijen als vertrekpunt voor verdere planvorming in en rond het station.

. Omdat de waardestellingen van grote betekenis zijn voor het behoud van het stationserfgoed, zijn deze nu voor iedereen online

Een van de vier kernwaarden van het Spoorbeeld. Andere kernwaarden zijn menselijk, vertrouwd en karakteristiek.

.

NS stations en ProRail hebben in samenwerking met Bureau Spoor­bouwmeester besloten om alle cultuurhistorische waardestellingen online

Een van de vier kernwaarden van het Spoorbeeld. Andere kernwaarden zijn menselijk, vertrouwd en karakteristiek.

te maken. Op www.spoorbeeld.nl kan nu via de waardestellingcheck per station de afzonderlijke

Een onderzoek waarmee de cultuurhistorische betekenis van een station en zijn omgeving inzichtelijk wordt gemaakt. Het dient voor de spoorse partijen als vertrekpunt voor verdere planvorming in en rond het station.

gezocht en gedownload worden. Om deze belangrijke stap kenbaar te maken werd een symposium georganiseerd over de waarde van stationserfgoed.

Waardevol

Waardestellingen documenteren in tekst, tekeningen en beeld de geschiedenis van waardevolle Nederlandse stations. Het onderzoek richt zich niet alleen op de fysieke verschijning van de stations (de stenen), maar vooral ook op de gebruiksgeschiedenis. Het beschrijft dit op alle schaalniveaus van het station: van netwerk en stad, het emplacement, de architectuur tot aan de detaillering. De onderzoeken eindigen telkens in een waarderingskaart van het stationsgebouw en sluiten af met algemene aanbevelingen aan eigenaren, beheerders, ontwerpers, gemeenten en plantoetsers. 

Uniek

Voorafgaand aan de online publicatie is maar liefst 10 jaar uitgebreid onderzoek gedaan. De omvang, systematische aanpak en diepgang van het onderzoek naar het stationserfgoed is uniek en kent ook in de internationale context geen precedent. Bureau Spoor­bouwmeester stond als initiatiefnemer aan de wieg van het onderzoek en heeft het gehele proces en de inhoudelijke aanpak in de afgelopen jaren intensief begeleid.
In 2006 werd gestart met een onderzoek en inventarisatie van de voor- en naoorlogse stations. Dit vooronderzoek heeft geresulteerd in een serie van 50 stations die in 2009 als de

Een verzameling van vijftig stations die een representatief beeld geeft van het gebouwenbezit van de Nederlandse Spoorwegen en ProRail. Het gaat om bijzondere gebouwen, stuk voor stuk met architectonisch unieke kenmerken, die de moeite waard zijn om te behouden. De uitraling van en aandacht voor De Collectie straalt ook af op alle andere Nederlandse stations, niet onderdeel van deze verzameling van vijftig

gepubliceerd werd; stations die gezamenlijk de rijke geschiedenis van de Nederlandse stationsarchitectuur vertellen. NS en ProRail ‘omarmden’

Een verzameling van vijftig stations die een representatief beeld geeft van het gebouwenbezit van de Nederlandse Spoorwegen en ProRail. Het gaat om bijzondere gebouwen, stuk voor stuk met architectonisch unieke kenmerken, die de moeite waard zijn om te behouden. De uitraling van en aandacht voor De Collectie straalt ook af op alle andere Nederlandse stations, niet onderdeel van deze verzameling van vijftig

en legden de extra zorg voor deze serie beleidsmatig vast: een eerste mijlpaal.
Een tool ontbrak; het vooronderzoek gaf uiteraard niet genoeg inzicht en handvaten bij concrete verbouwingsopgaves op de verschillende stations. Vanuit de behoefte van een verantwoorde omgang met het stationserfgoed hebben NS stations en ProRail daarom in 2012 besloten om voor alle Collectiestations cultuurhistorische waardestellingen te laten maken. Na het vaststellen van een generieke werkmethode en de selectie van zes onafhankelijke onderzoekbureaus, werd opdracht gegeven om per Collectiestation de verschillende landelijke en lokale archieven in te duiken.

Belangrijke tool

Na de oplevering en vaststelling van de eerste cultuurhistorische onderzoeken raakten NS stations en ProRail al snel overtuigd van de kracht en meerwaarde van de waardestellingen.  Vooral de informatie over de verandering in gebruik - mutaties van functies, loopstromen en gebouwonderdelen-, bleek essentieel om de stations beter te begrijpen en te waarderen. Met de nieuw verworven kennis kwamen ook de verscholen potenties van de stations aan het licht; de onderzoeken beschreven niet alleen het verleden maar vormden ook een uitstekende basis voor toekomstige plannen.
Aangemoedigd door het succes van de methode en de aantoonbare resultaten bij individuele stationsprojecten, besloten NS en ProRail om ook voor monumentale stations buiten

Een verzameling van vijftig stations die een representatief beeld geeft van het gebouwenbezit van de Nederlandse Spoorwegen en ProRail. Het gaat om bijzondere gebouwen, stuk voor stuk met architectonisch unieke kenmerken, die de moeite waard zijn om te behouden. De uitraling van en aandacht voor De Collectie straalt ook af op alle andere Nederlandse stations, niet onderdeel van deze verzameling van vijftig

, cultuurhistorische waardestellingen te laten maken als vertrekpunt voor beheer en verbouwingen. Daarom geeft de waardestellingcheck ook toegang tot de onderzoeken van deze categorie stations.

Een uitnodiging

Het stationserfgoed kenmerkt zich door een enorme vitaliteit; de stations zijn de meest drukbezochte monumenten van Nederland. Het is ook niet verwonderlijk dat niet alleen de spoorsector trots is op de stations; het is ook het station van het dorp, de stad of de provincie met reizigers en omwonenden als dagelijkse –vaak trotse- gebruikers. Omdat de ambities van de spoorsector voor het stationserfgoed pas echt werkelijkheid kunnen worden als met anderen de passie voor het stationserfgoed gedeeld wordt, wordt gezocht naar allianties om samen het verleden weer toekomst te geven.
De online publicatie werd 23 september 2016 bekend gemaakt tijdens een symposium bij de Rijksdienst voor Culturele Erfgoed. Tijdens het symposium waar onderzoekers, gemeentelijke monumentdeskundigen, eigenaren en Bureau Spoor­bouwmeester reflecteerden over betekenis en kansen van de waardestellingen, werd ‘de schat’ met alle betrokkenen gedeeld; een uitnodiging en belangrijke basis voor verdere samenwerking.