Zonne-energie: grote stappen zorgvuldig zetten

De duurzame transformatie van stations en sporen is een ambitie van NS en ProRail die door Bureau Spoor­bouwmeester wordt ondersteund in beleidsplannen, visies en advies bij programma’s en projecten. In deze artikelenreeks komt een aantal van de lopende projecten aan de orde als inspiratie en ter ondersteuning van alle initiatieven. In dit artikel: zonne-energie in de

Tot de spooromgeving behoren alle landschappen die de spoorlijn kruist, inclusief het overgangsgebied tussen die omgeving en spoorbaan. In het overgangsgebied  gaat het bijvoorbeeld om geluidschermen en andere afschermingen. Ook civiele kunstwerken worden tot de spooromgeving gerekend.

.

2000 panelen

Zonne-energie langs het spoor, bij de emplacementen en de stations: het lijkt een heel logische gedachte. Maar met alles in de

Tot de spooromgeving behoren alle landschappen die de spoorlijn kruist, inclusief het overgangsgebied tussen die omgeving en spoorbaan. In het overgangsgebied  gaat het bijvoorbeeld om geluidschermen en andere afschermingen. Ook civiele kunstwerken worden tot de spooromgeving gerekend.

, moet een dergelijke toevoeging aan de bestaande structuur zorgvuldig worden ingepast. Bij nieuwbouwlocaties gaat dat vanzelfsprekend eenvoudiger dan in de bestaande omgeving: dan kunnen vanaf de eerste schets de panelen worden opgenomen in het plan. Station Eindhoven zal zeker een voorbeeldfunctie gaan vervullen als het gaat om toepassing van zonnepanelen in de bestaande omgeving: bijna tweeduizend panelen op de monumentale perronkap gaan een waardevolle bijdrage leveren aan het energieverbruik in en rond het station.

Samen

‘Met zonne-energie willen we een belangrijke bijdrage leveren aan de ambitie om energieneutrale en zelfs energiepositieve

Tot de spooromgeving behoren alle landschappen die de spoorlijn kruist, inclusief het overgangsgebied tussen die omgeving en spoorbaan. In het overgangsgebied  gaat het bijvoorbeeld om geluidschermen en andere afschermingen. Ook civiele kunstwerken worden tot de spooromgeving gerekend.

te creëren’, vertelt Alex Rigter van NS Stations. ‘En daarbij denken we verder dan de daken en de groene stroken naast het spoor. We zijn bijvoorbeeld de mogelijkheden van overdekte Park + Ride parkeerplaatsen met fotovoltaïsche cellen aan het onderzoeken. Tegelijk kan dan stroom geleverd worden aan geparkeerde elektrische auto’s.’ NS Stations en ProRail “zitten er samen bovenop” als het bijvoorbeeld gaat om nieuwbouwprojecten of programma’s waar de inpassing van zonne-energie mogelijk is. Rigter: ‘En dan moet je ook denken aan nieuwe loodsen, emplacementen. Dat zijn vaak eenvoudigere locaties, omdat bedrijventerreinen niet in het centrum van de stad zijn gelegen. Bij stations hebben we te maken met monumenten en schaduwwerking van omliggende gebouwen. Hier ligt het dan ook vaak lastiger.’

Nieuw beleid

Voor inpassing van (zonne)systemen bestond nog geen beleid. Daarom heeft ProRail samen met Bureau Spoor­bouwmeester het Handboek Zonnepanelen ontwikkeld. Dit is o.a. een aanvulling op de waardestellingen voor monumentale stations, die zijn opgesteld door Bureau Spoor­bouwmeester in samenwerking met NS en ProRail. In deze waardestellingen staan aanbevelingen voor verbouwingsopgaven. In de richtlijn voor zonnesystemen worden voor de meest voorkomende daktypen toepassingen voorgesteld, rekening houdend met welstandseisen en technische randvoorwaarden. In Eindhoven is de richtlijn voor het eerst toegepast. De richtlijn is bedoeld voor zowel monumentale als niet monumentale stations.

Lange adem

Het was een project van de lange adem, maar architect Luc Veeger van Arcadis is ontzettend blij dat het nu toch echt gaat gebeuren: 1900 zonnepanelen op de perronkap van station Eindhoven. Acht jaar geleden stond de planvorming voor de grootschalige verbouw van het station in de steigers en was er al voorzichtig een plan om zonne-energie toe te passen. ProRail en NS kozen in eerste instantie alleen voor de zorgvuldig geïntegreerde PV-cellen in het architecturale glasdak van de nieuwe passage. ‘De verbouwingsplannen zijn uitgevoerd en opgeleverd, maar het plan voor de zonnecentrale op het dak van het perron bleef liggen’, vertelt Veeger.

Een belangrijk voorbeeld

De perronkap van Eindhoven uit 1954 is monumentaal en opgebouwd uit Bailey-liggers – overgebleven oorlogsmateriaal dat hier werd ingezet. ‘Die liggers kunnen het gewicht wel aan – er lag al een flinke ballastlaag op het dak - maar er speelden ook factoren als monumentaliteit, ruimtelijke inpassing, financiën en subsidies, planning. De orthogonale vorm hebben we gebruikt voor het patroon van de pv-elementen, zodanig dat ze niet zichtbaar zijn vanaf het maaiveld’, legt de architect uit. ‘Acht jaar geleden dacht ik over deze zonnecentrale “dit is een inkoppertje”. Maar er was meer dan een hele wedstrijd nodig om een goal te kunnen maken. Nu is station Eindhoven toch echt een voorbeeld voor andere stations én kan de stad pronken met een duurzame mijlpaal.’

Het Handboek Zonnepanelen is via de knop 'pdf' in de rechter kolom in te zien en te downloaden.