Zonnepark Betuweroute, een duurzaam ruimtelijk idee
Nederland heeft in het VN Klimaatakkoord van Parijs afgesproken dat we uiterlijk in 2050, 80 tot 95 procent minder CO2 zullen gaan uitstoten. Dat is een enorme energetische en technologische opgave, die grote gevolgen zal hebben voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. Met ‘Zonnepark Betuweroute’ vraagt Bureau Spoorbouwmeester aandacht voor beleid voor de ruimtelijke antwoorden op dit actuele en uitdagende energievraagstuk.
De komende jaren zal naar verwachting wereldwijd fors geïnvesteerd worden in het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen, ook in de spoorsector. Reizen en vervoer per spoor is eigenlijk al erg ‘groen’, toch voelen vervoerders en ProRail zich bij voortduring uitgedaagd om een bijdrage te leveren aan verdere verduurzaming. ProRail wil in 2020 65 kton CO2 besparen in de spoorketen (t.o.v. 2010), NS rijdt bijvoorbeeld sinds dit jaar volledig op groene stroom en vele andere vervoerders leveren belangrijke bijdrages aan een OV en daarmee aan een mobiel Nederland.
Zorgvuldige ruimtelijke inpassing
Niet alle investeringen zullen ruimtelijke impact hebben en voor iedereen zichtbaar zijn. Toch zal het energievraagstuk grote gevolgen hebben voor de inrichting van Nederland aangezien de enorme hoeveelheden zonnepanelen en windmolens immers ergens een plek zullen moeten krijgen. De energietransitie behoort daarmee tot een van de meest urgente ruimtelijke opgaven. Met ‘Zonnepark Betuwe’ wil Bureau Spoorbouwmeester aandacht vragen voor de impact van de energietransitie in het ruimtelijk domein. Met dit idee willen we een pleidooi houden voor zorgvuldige en structurele oplossingen voor inpassing en vormgeving van nieuwe energie installaties op of langs de baan, per slot van rekening hebben we in Nederland een rijke traditie van zorgvuldig ontworpen spoorlijnen en stations.
Zonne-energie van Zee naar Zevenaar
De Betuweroute is over grote lengte gebundeld met de snelweg A15. De tussenstrook heeft een landschappelijke inrichting. De strook heeft geen agrarische bestemming en er zijn ook geen plannen om hier te bouwen. Tegelijkertijd kenmerkt de Betuweroute zich door de gesloten geluidsschermen die mogelijk aan de zuidzijde van de nagenoeg oost-west georiënteerde goederenlijn, heel erg geschikt zijn voor het opwekken van duurzame energie. Een ‘extra laag’ met zonnepanelen zit niets of niemand in de weg, integendeel: dit dubbel (grond)gebruik geeft aan de bundel een extra functie en een actuele duurzame betekenis.
Omdat de zonnepanelen op de schermen gecombineerd worden met de zonnevelden in de tussenstrook, ontstaat er een groot zonnepark en is Nederland een belangrijk symbool voor duurzame infrastructuur rijker. (De flyer kun je op deze pagina inzien en downloaden)
Een uitnodiging tot samenwerken
Natuurlijk kun je met de juiste middelen en voorzieningen, en zorgvuldig ontworpen en ingepast, op duurzame manier geweldig veel energie opwekken. Dat helpt ProRail met het realiseren van hun duurzaamheidsdoelstellingen en uiteraard zal er gesproken moeten worden over het financieel/energetische rendement. Maar centraal in dit idee staat vooral ook het maatschappelijke rendement; hoe kan ruimtelijk beleid voor nieuwe vormen van energie bijdragen aan de leefbaarheid en schoonheid van Nederland en hoe kan een uitnodiging inspireren tot een Nederland op weg naar 2050?
‘Zonnepark Betuweroute’ staat wat Bureau Spoorbouwmeester betreft symbool voor de uitnodiging om het energievraagstuk gezamenlijk op te pakken, het structureel aan te vliegen en niet hap snap en voor de bühne. Enerzijds omdat ‘Parijs’ zoveel vraagt dat incidenten geen zoden aan de dijk zetten en van de andere kant omdat ongetwijfeld goedbedoelde maar ongestructureerde initiatieven snel kunnen leiden tot verrommeling van het Nederlands (spoor)landschap.
Dit idee en deze locatie bieden kansen voor samenwerking, met natuurlijk provincie(s) en Rijkswaterstaat als belangrijke partners. Bijvoorbeeld: de bundel van de A15 en Betuweroute kruist een aantal belangrijke (snel)wegen. Deze knooppunten kunnen - aansluitend op de tussenstrook- ook ruimte bieden aan zonnepanelen.
Of stel nou dat je de opgewekte stroom niet alleen gebruikt voor de infrastructuur, maar ook zou kunnen leveren aan bedrijven en woningen in de omgeving. Zou het bijvoorbeeld niet fantastisch zijn om je elektrische auto op de A15 te kunnen ‘volgooien’ met terplekke opgewekte stroom? Dat is pas het summum van duurzame mobiliteit!
Inspiratie
‘Zonnepark Betuweroute’ is een met zorg geformuleerd idee, hoewel niet gebaseerd op een concreet ontwerp. Bureau Spoorbouwmeester hoopt dat dit idee inspirerend is en ruimte creëert voor een zorgvuldige verkenning door experts op het gebied van energie en ruimte.
Update
ProRail en Rijkswaterstaat hebben het idee voor Zonnepark Betuweroute omarmt: in 2022 maakt het als Energiecorridor A15 onderdeel uit van het programma OER (Energieopwekking Op Rijksgrond)