Overslaan en naar de inhoud gaan
Kunstwerk

Gevleugeld wiel op de nokken

Bijzonderheden

Thema Spoorambacht Onderwerp
Gevleugeld wiel
Kunstvorm
Kunstnijverheid
Materiaal/techniek
Thermisch verzinkt staal geschilderd
Locatie Afmetingen in cm
elk 535 x 400
Jaartal
Locatie gebied
Gevel

 

De muur aan de westelijke zijde van stationsgebouw van Cuypers bevat gemetselde torens en kantelen. Ze wekken de suggestie van het stationsgebouw als stads- en triomfpoort. Dit beeld werd versterkt door de plaatsing van twee grote sculpturen van een gevleugeld wiel op de kopse kanten van de zuidelijke stoomkap: een treinwiel dat wordt geflankeerd door twee gouden vleugels. Vanaf 1889 tot ongeveer 1930 heeft dit beeldmerk de nok gesierd. Vanwege slijtage werden de werken verwijderd, gerestaureerd en thermisch verzinkt om roest tegen te gaan. Een originele exemplaar maakt nu deel uit van van het Spoorwegmuseum in Utrecht. In 2005 werden twee replica's teruggeplaatst op de kap, door NS Stations, gefinancierd en in eigendom van ProRail.

Het gevleugelde wiel of rad, het oude internationale logo van de spoorwegen, komt veel terug in de decoratie van stations, en in allerlei kunstvormen. Het is als sculptuur aan de voorgevel van het in Leeuwarden (1904) te vinden, maar ook aan de gevel van de stations in Groningen (1893), Roosendaal (1907) en op het oudste station van Nederland: Valkenburg (1853).
Symbolen zoals het gevleugelde wiel en ook personificaties werden overgenomen uit beroemde voorbeeldboekwerken voor kunstenaars, met beschrijvingen en regels voor het afbeelden van verschillende onderwerpen. Het beroemdste voorbeeldboek is de Iconologia van Ripa, daterend uit 1644 en in het Nederlands vertaald. Daarin staat bijvoorbeeld hoe ‘vrede’ afgebeeld diende te worden: gepersonifieerd door een dame, want het woord is vrouwelijk. Voor het spoorambacht werd deze iconografie verder aangepast en uitgebreid. Het wiel is een eigentijdse samenvoeging van bestaande verwijzingen. Het rad verwees al naar de toekomst. Het gevleugelde rad was een attribuut voor de moderne tijd. De twee vleugels die het treinwiel flankeren zijn de vleugels van Mercurius, de Romeinse god van de handel en de reiziger. In de klassieke iconografie wordt de wagen van Mercurius ook wel met gevleugelde wielen afgebeeld.

Bron

W. Van Leeuwen en H. Romers (1988) Spoor van verbeelding, De Walburg Pers. p. 36-39.
www.buitenbeeldinbeeld.nl.

 

Even geduld aub, u wordt doorgestuurd naar de beeldenbank